|
Majer Bałaban
historyk, wybitny badacz dziejów Żydów w Polsce.
Nie kontynuował tradycji rodzinnych i nie poświęcił się drukarstwu, ale pracy naukowej. Studiował pod kierunkiem Ludwika Finkla i Szymona Aszkenazego na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie obronił doktorat w 1904. W czasie I wojny światowej pełnił posługę rabina wojskowego w Lublinie. Szereg lat pracował w szkolnictwie średnim.
W latach 1920-30 był rektorem Seminarium Rabinicznego "Tachkemoni" utworzonego z inicjatywy partii Mizrachi w 1920 w Warszawie. Szkoła ta miała dualistyczny charakter, podobnie jak inne placówki Mizrachi, łączący zasady wychowania religijnego i poglądy syjonistyczne. Miała pełnić funkcję zarówno jesziwy, jak i nowoczesnej akademii. Bałaban dbał o gruntowne wykształcenie absolwentów (uczelnia realizowała program świeckiego gimnazjum humanistycznego) przygotowując ich do pełnienia przywódczej roli w gminach ortodoksyjnych. Za nauki talmudyczne odpowiadał rabin Mojżesz Sołowiejczyk (pracował w latach 1920-29). Absolwenci otrzymywali tytuł rabina, mogli także kontynuować studia na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. (Bałaban był współzałożycielem i członkiem zarządu Towarzystwa Przyjaciół Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.) W wyniku narastającego konfliktu pomiędzy Bałabanem, cieszącym się wielkim autorytetem wśród studentów, a Sołowiejczykiem oskarżającym go o destrukcyjny wpływ na młodzież prowadzący do zbytniego zeświecczenia, obydwaj odeszli ze szkoły. Sołowiejczyk podjął wykłady Talmudu w Yeshiwa University w Nowym Jorku, a Bałaban odsunął się tłumacząc się narastającymi obowiązkami naukowymi. Konflikt ten, jak również odejście obydwu tak znakomitych wykładowców spowodowało upadek szkoły.
Bałaban habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim w 1928. Został profesorem UW i wykładowcą Wolnej Wszechnicy Polskiej. Był współtwórcą, a od 1928 profesorem Instytutu Nauk Judaistycznych w Warszawie. Cieszył się wielkim uznaniem studentów.
|
Uznany jest za jednego z największych badaczy historii Żydów w Polsce, specjalistą zwłaszcza w zakresie historii XVI-XVIII wieku, którą zajmował się szeroko aspektowo uwzględniając w swych badaniach zarówno zagadnienia polityczne, ustrojowe jak i kulturalno-obyczajowe. Prace Bałabana opierają się na przekrojowych studiach archiwalnych obejmujących źródła polskie i zbiory kahalne.
Pozostawił w swym dorobku monografie: "Żydzi lwowscy na przełomie XVI i XVII wieku" (1906), "Dzieje Żydów w Galicji I Rzeczpospolitej Krakowskiej 1772-1868" (1916), "Historia Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304-1655" (1931, wyd. II 1936). Opracował znakomite studium kulturalno-obyczajowe "Z historii Żydów w Polsce" (1920), w którym dokonał wnikliwej charakterystyki typów żydowskich w dawnej Polsce. Ponadto opublikował interesujący materiał dotyczący znaczenia Lublina jako ośrodka kultury żydowskiej pt. "Die Judenstadt von Lublin" (1919). W zakres zainteresowań Bałabana wchodziło również dziedzictwo kultury materialnej, czego świadectwem są prace takie jak: "Zabytki historyczne Żydów w Polsce" (1929), "Bóżnice obronne na wschodnich kresach Rzeczpospolitej" (1927), które to dzieła w kontekście zniszczeń, jakie przyniosły dziejowe kataklizmy XX wieku, stanowią obecnie bezcenne źródło informacji o architekturze żydowskiej. Przygotował syntetyczny zarys "Historia i literatura żydowska ze szczególnym uwzględnieniem historii Żydów w Polsce" (t.1-3 1920-25). Pieczołowicie gromadził bibliografię, wśród licznych prac tego rodzaju na uwagę zasługuje szczególnie nieukończona "Bibliografia historii Żydów w Polsce i krajach ościennych za lata 1900-1930" (cz. 1, 1939, reprint 1978).
Publikował w czasopismach żydowskich takich jak np. "Wschód", którym współredagował oraz w polsko-żydowskich. Wydawał czasopismo "Nowe Życie" (1924).
Po zdobyciu Warszawy przez Niemców znalazł się w getcie warszawskim, gdzie kierował Wydziałem Archiwalnym Judenratu. Z polecenia hitlerowskich władz rekwirował księgi żydowskie wiosną 1940. Nieustannie kontynuował pracę naukową. Domniemanie jego samobójczej śmierci nie uzyskało potwierdzenia. Wiadomo tylko tyle, że jego śmierć nastąpiła pod koniec 1942 lub na początku 1943 roku, dokładna data nie jest znana.
(asw)
Czy chcesz się wypowiedzieć na temat "Majer Bałaban" ?
|
|