SERWIS INFORMACYJNY     

LUDZIE SYLWETKI BIOGRAFIE

Icchak Kacenelson

Żył w latach 1886-1944. Żydowski poeta, dramatopisarz, pedagog i tłumacz. Tworzył w języku hebrajskim i w jidysz.

Urodzony w Kareliczu w okolicach Nowogródka. Dzieciństwo spędził pod opieką babki, wdowy po miejscowym rabinie Icchaku Jechielu Dawidsonie. Około 1892 roku zamieszkał w Zgierzu u swego ojca, właściciela chederu Jakuba Beniamina (1852-1930). W chederze ojca, do którego uczęszczał 6 lat otrzymał podstawowe wykształcenie. W wieku 12 lat napisał swą pierwszą sztukę teatralną pt. "Dreyfus i Esterhazy", która miała swoją premierę na rodzinnym podwórku, gdzie wystawił ją z kolegami. Ze względu na sytuację materialną rodziny Icchak zmuszony był przerwać naukę i podjąć pracę zarobkową w fabryce włókienniczej, gdzie pracował do 17 roku życia.

Praca zarobkowa jednak nie zahamowała jednak jego rozwoju artystycznego i dalszej twórczości. Publikował wiersze dla dzieci w pisemku "Olam Katan" ("Mały Świat"), oraz utwory prozą w piśmie "Hamelic". Poszczególne jego utwory zamieszczano w pismach i almanachach żydowskich. Ze szczególnie dobrym przyjęciem przez czytelników i krytyków spotkał się poemat prozą "Begwulot Lita" (1903), opiewający piękno rodzinnej ziemi litewskiej oraz tradycje zamieszkujących ją polsko-litewskich Żydów. Niewątpliwym sukcesem było wystawienie dramatu Kacenelsona pt.: "Słońce" przez słynny moskiewski teatr żydowski "Habima".

Po odbyciu służby wojskowej (1907) Kacenelson wybrał się w podróż po Europie Zachodniej (ok. 1910), której wrażenia znalazły częściowo odzwierciedlenie w komedii, jaką napisał w czasie pobytu w Berlinie, zatytułowanej "Di moderne".

Wróciwszy do Polski, do Łodzi, otworzył prywatną szkołę przy ul. Zawadzkiej 4 oraz gimnazjum męskie o profilu humanistycznym przy ul. Zawadzkiej 43, którym kierował nieprzerwanie aż do wybuchu wojny w 1939.
Kacenelson należał do grupy "Jung Idysz" założonej przez Mojżesza Brodersona. Współredagował wraz z Chaimem Lajbem Żytnickim miesięcznik "Heftn far Literatur un Kunst", który w swym charakterze zbliżony był do postulatów grupy. Jednocześnie Kacenelson uprawiał cały czas działalność czysto literacką: pisał poezje utwory sceniczne, tłumaczył, m.in. utwory Heinego "Buch der Lieder". Wydawnictwo "Jung Idysz" oublikowało jego poemat dramatyczny "Fatima", a w 1922 wystawiono po raz pierwszy trzyaktowy dramat "Karikaturen" w założonym również przez Brodersona teatrzyku marionetek "Chat Gadija". W przekładzie na język polski ukazał się przed wojną jedynie jeden utwór poruszający kwestie relacji rasowych na tle stosunków aryjsko-żydowskich - trzyaktowy dramat "Tarszisz" ("Odwrót") w tłumaczeniu Jana Zandera nakładem wydawnictwa "Scena" w 1923.
Sam twórca uważał się przede wszystkim za dramaturga, współtworzył również scenę hebrajską w Łodzi "Habima haiwrit", sam reżyserował własną sztukę "Mechirat Josef" ("Sprzedanie Józefa"). Grał jako aktor wraz z trupą Rudolfa Zasławskiego i Wolfa Zylberberga, m.in. w sztuce "Uriel Acosta" Karla Ferdinanda Gutzkowa. ZA swoje najwybitniejsze dzieło dramaturgiczne uważał poemat dramatyczny "Hanewi".

W 1925 przebywał przez kilka miesięcy w Palestynie opisując swoje wrażenia w łódzkiej gazecie "Unzer Togbłat" (1926). Pełnił funkcję prezesa Związku Literatów i Dziennikarzy Żydów w Łodzi (od 1918), wchodził również w skład Żydowskiej Rady Szkolnej. W 1937, z okazji 50-lecia urodzin poświęcono mu numer kwartalnika literackiego "Thumim", w którym ukazał się pierwszy akt jego utworu biblijnego "Amnon".

Po wybuchu II wojny światowej znalazł się wraz z rodziną - żoną i synami: Bencjonem, Jomełem i Cwim w warszawskim getcie. W getcie pisał i oddał się działalności społecznej. Pracował w tajnym gimnazjum i liceum przy ulicy Dzielnej, brał udział w zebraniach Hechaluc, wygłaszał referaty, uczył pieśni żydowskich, kierował młodzieżowym kołem dramatycznym. W getcie napisał m.in. poematy: "Biada tobie", "Pieśń o Szlomie Żelichowskim" i "Śmiał się Żyd". Zostały one ukryte wraz z innymi utworami na początku pierwszej wielkiej "akcji likwidacyjnej" w lipcu 1942 w domu przy ul. Dzielnej 34, skąd po wojnie zostały wydobyte.

Wkrótce potem jego żona wraz z dwoma synami, jak również jego siostra Szoszana i brat Dow Ber z żoną Deborą zostali wywiezieni do Treblinki i zagazowani. Poeta był świadkiem pierwszego zbrojnego oporu w getcie, gdy grupy bojowe zaatakowały hitlerowskie oddziały likwidacyjne.

Wiosną, przedstawiciele konspiracji wyprowadzili Kacenelsona i jego ostatniego syna na "aryjską stronę" i umieścili w kryjówce. Nastąpiła akcja prowokacyjna gestapo zwana skrótowo "akcją Hotelu Polskiego" - zachęcała ona aby ukrywający się "po stronie aryjskiej" Żydzi dobrowolnie zgłaszali się na rzekomy wyjazd zagranicę. Wśród nich znalazł się Kacenelson, który zakupił dwa paszporty Hondurasu, gdyż Niemcy ogłosili, że obywatele państw neutralnych znajda w hotelu tymczasowe zakwaterowanie, a następnie zostaną internowani do czasu zakończenia działań wojennych w jednym z krajów europejskich. Wkrótce Kacenelson wraz z synem zostali wywiezieni do obozu w Vittel we Francji, gdzie poeta przebywał 10 miesięcy i gdzie powstała "Pieśń o zamordowanym żydowskim narodzie" (1945, wyd. polskie 1982). Udało mu się ukryć te zapiski w butelce i zakopać na terenie obozu. Miriam Novitch, wtajemniczona w sprawę, wydobyła je w dniu wyzwolenia obozu przez aliantów 12 IX 1944.

W kwietniu 1944 Kacenelson z synem zostali deportowani z Vittel do obozu w Drancy, a stamtąd do Auschwitz. Transport przybył do obozu 30 kwietnia i nocą został zgładzony w komorze gazowej.
(asw)

Czy chcesz się wypowiedzieć na temat "Icchak Kacenelson" ?
Fabrykanci i przemysłowcy, twórcy biznesu
 - Majer Bersohn
 - Jan Bersohn
 - Mathias Bersohn
 - Jan Bogumił Bloch
 - Natan Glucksberg
 - Leopold Kronenberg
 - Samuel Orgelbrand
 - Maurycy Orgelbrand
 - Rafał Szeroszowski
 - Szmul Zbytkower
Ludzie nauki
 - Maurycy Allerhand
 - Zygmunt Bauman
 - Majer Bałaban
 - Aleksander Hertz
 - Ludwik Hirszfeld
 - Józef Mieses
 - Szymon Rundstein
 - Sara Szenirer
 - Rafał Taubenszlag
 - Rudolf Taubenszlag
Ludzie sztuki i kultury
 - Jankiel Jakub Adler
 - Szmuel Josef Agnon
 - Miriam Akavia
 - Szalom Asz
 - Aleksander Blonder
 - Menachem Goldberg - Borejsza
 - Roman Brandstaetter
 - Jan Brzechwa
 - Róża Etkin
 - Ida Fink
 - Aleksander Ford
 - Ignacy Friedman
 - Adam Furmański
 - Mordechaj Gebirtig
 - Abraham Goldfaden
 - Leopold Gottlieb
 - Henryk Grynberg
 - Icchak Kacenelson
 - Ester Rachel Kamińska
 - Ida Kamińska
 - Abraham Izaak Kamiński
 - Józef Kamiński
 - Mojżesz Kisling
 - Józef Koffler
 - Mela Muter
 - Abraham Neuman
 - Josef Opatoszu
 - Icchak Lejb Perec
 - Josef Perl
 - Jehoszua Perle
 - Bruno Schulz
 - Kalman Segal
 - Zusman Segałowicz
 - Isaac Baszewis Singer
 - Jonasz Stern
 - Anatol Stern
 - Julian Stryjkowski
 - Gela Szeksztajn-Lichtensztajn
 - Henryk Szeryng
 - Władysław Szpilman
 - Artur Szyk
 - Antoni Słonimski
 - Aleksander Tansman
 - Henryk Wars
 - Jakub Wilner
 - Jakub Witkin
 - Józef Wittlin
Między syjonizmem a asymilacją
 - Szymon Aszkenazy
 - Dawid ben Gurion
 - Henryk Rosmarin
 - Jerzy Borejsza
 - Jakub Trockenhaim
Rabini i cadykowie
 - Juda Liw Ben Bekalela
 - Chafec Chaim
 - Mojżesz Isserles
 - Aszer ben Jechiel
 - Icchak ben Meir Lewi
 - Elimelech z Leżajska
 - Mojżesz Majmonides
 - Dow Ber z Międzyrzecza
 - Mojżesz Nachmanides
 - Eliasz ben Salomon
 - Nachman ben Simcha
 - Baal Szem Tow
W czasach Nocy i Mgły
 - Wiktor Alter
 - Władysław Bartoszewski
 - Adam Czerniaków
 - Marek Edelman
 - Paweł Finder
 - Jakub Herman
 - Jan Karski
 - Janusz Korczak
 - Witold Pilecki
 - Emmanuel Ringelblum
 - Chaim Rumkowski
 - Jacek Różański
 - Józef Szajna

60. ROCZNICA OTWARCIA OBOZOWYCH BRAM

KALENDARIUM

ŚLADY I JUDAICA

ORGANIZACJE
    STOWARZYSZENIA
    FUNDACJE

LUDZIE, SYLWETKI,
    BIOGRAFIE

ŻYCIE ŻYDOWSKIE DZISIAJ

ZAGŁADA

KSIĄŻKI

SŁOWNIK

FORUM DYSKUSYJNE

ODNOŚNIKI

REDAKCJA

MAPA

Instytut Adama Mickiewicza, Wiejska 12a, 00-490 Warszawa
tel. (48-22) 44 76 100, fax. (48-22) 44 76 152; www.iam.pl