Icchak Lejb Perec
(Icchok Lejbusz); żył w latach 1852-1915. Pisarz, uznany za twórcę nowoczesnej literatury jidisz.
Urodzony w Zamościu w rodzinie kupieckiej, w której liberalne podejście ojca równoważone było przez tradycjonalizm i ortodoksyjne wychowanie matki, która nie pozwoliła synowi uczęszczać do szkół świeckich. W dużej mierze Perec był więc samoukiem.
Pisał w językach: polskim, hebrajskim i jidisz. Zgodnie z tradycją w wieku osiemnastu lat założył rodzinę, jednak po kilku latach żona opuściła go zabierając ze sobą syna. Perec udał się do Warszawy, by studiować prawo, zetknął się tam również z oświeconymi Żydami, podjął pierwsze próby poetyckie, które jednak szybko zarzucił. W 1876 zdobył kwalifikacje potrzebne do wykonywania zawodu i powrócił do Zamościa, gdzie oddał się pracy i działalności społecznej. Powtórnie założył rodzinę.
Wyjazd do Warszawy i odnowienie kontaktów ze środowiskiem pisarzy żydowskich skłoniły go do pisania wierszy w języku hebrajskim i tworzenia małych form prozatorskich, które ukazały się drukiem w 1887 r. Publikacja ta zaważyła na dalszym życiu Pereca nie ze względu na swe znaczenie artystyczne, ale na zawiść rywala, jaką wzbudziła, do tego stopnia, że oskarżył on Pereca wobec zaborczych władz carskich, że jest socjalistą. W związku z tym Perec został pozbawiony prawa wykonywania zawodu prawnika i w poszukiwaniu środków do życia poświęcił się pisaniu w języku jidisz.
Nawiązał kontakt z Szalomem Alejchemem, który nosił się z zamiarem wydawania pisma literackiego w jidisz. Wysłał mu sentymentalny i ironiczny poemat "Monisz". Alejchem dokonał poprawek językowych, o co prosił autor, ten jednak był rozczarowany efektem końcowym i chociaż obydwaj twórcy oddani byli literaturze jidisz i nie rywalizowali ze sobą, to przez długi czas odnosili się do siebie i swojej twórczości z dystansem. Alejchem publikował niemniej jednak kolejne utwory Pereca, a przeczytawszy "Fałkstimłeche geszichtn" (Opowiadania Ludowe) docenił jego pióro i to, co uważał za słaby punkt Pereca - naznaczenie żydowskim, chasydzkim mistycyzmem - uznał jako wartość artystyczną. Nie oznaczało to jednakże końca kłopotów finansowych pisarza.
|
W tym czasie Jan Bloch, znany warszawski finansista i filantrop powołał zespół mający za zadanie opisać życie Żydów na polskiej prowincji. Perec poszukując środków do życia włączył się w prace tego zespołu. Zbierał materiały jeżdząc po miastach i miasteczkach, gdzie żyła ludność żydowska, na podstawie zebranych informacji wygłaszał odczyty w Warszawie w języku hebrajskim, brał czynny udział w życiu społeczności żydowskiej. Kolejny zbiór opowiadań nosił tytuł "Familiar scenes", a w 1891 opublikował "Bilder fun prowincrajze" (Obrazki z podróży po prowincji) - już same tytuły wskazują na to, że Perec wykorzystał zdobyte doświadczenie i wiedzę, by przetworzyć je literacko i opatrzyć je własnym komentarzem.
W 1890 objął posadę urzędnika zarządu gminy w Warszawie, którą zajmował do końca życia, co zapewniło mu upragnioną stabilizację.
Publikował liczne artykuły podejmujące problemy zarówno antysemityzmu, jak i fanatyzm i nietolerancję społeczności żydowskiej. Dostrzegał trudną sytuację żydowskich kobiet. Tworzył poezję, w której zawierał swoje społeczne ideały. Aresztowany przez władze carskie za udział w nielegalnych zgromadzeniach i wywieziony na cztery miesiące. W 1909 opublikował poetycki dramat prezentujący idealistyczną wizję żydowskiej duchowości pt. "Di Gołdene Kejt", który został wystawiony przez Kamińskich w Warszawie i entuzjastycznie przyjęty przez publiczność.
Perec sam tłumaczył swoje utwory z hebrajskiego na jidisz i odwrotnie, udramatyzował tez wiele z wcześniej napisanych opowiadań. Po wybuchu I wojny pomagał Żydom, którzy stracili dach nad głową, wkrótce jednak zmarł na zawał serca.
(asw)
Czy chcesz się wypowiedzieć na temat "Icchak Lejb Perec" ?
|
|