SERWIS INFORMACYJNY     

LUDZIE SYLWETKI BIOGRAFIE

Jonasz Stern

Malarz, urodzony w 1904 w Kałuszu k. Stanisławowa, zmarł w 1988 w Zakopanem.

W przypadku Sterna rolę determinującą życie, i w znacznym stopniu twórczość, miało traumatyczne przeżycie własnej śmierci. W okresie okupacji trafił do lwowskiego getta, gdzie zajmował się konspiracją, za co zesłano go do obozu w Bełżcu. Udało mu się zbiec z transportu i wrócić do getta. W roku 1943 cudem uniknął zagłady: ominęła go kula plutonu egzekucyjnego. Mówił potem, że otrzymał od losu drugie życie. Spłacał ten dług zaangażowaniem w sprawy sztuki - pracą pedagogiczną, działalnością w GRUPIE MŁODYCH PLASTYKÓW i GRUPIE KRAKOWSKIEJ oraz w Galerii Krzysztofory, własną twórczością.

Zanim jednak do tego doszło, kształcił się prywatnie we Lwowie, a następnie, od roku 1928, w Krakowie - w również prywatnej Wolnej Szkole Malarstwa i Rysunków Ludwiki Mehofferowej. Niemal równolegle rozpoczął studia w krakowskiej ASP (w latach 1929-35 był uczniem Teodora Axentowicza, Władysława Jarockiego, Stanisława Kamockiego, Fryderyka Pautscha; w latach 1954-75 sam wykładał malarstwo w tejże akademii). Wcześnie zaczął odgrywać znaczącą rolę w środowisku artystycznym Krakowa, współtworząc - z Marią Jaremą, Saszą Blonderem, Leopoldem Lewickim, Stanisławem Osostowiczem i Henrykiem Wicińskim - GRUPĘ KRAKOWSKĄ. Angażował się także w działalność polityczną - jako członek Komunistycznej Partii Polski (wielokrotnie był aresztowany, a w 1938 został uwięziony w obozie w Berezie Kartuskiej). Po wojnie powrócił do Krakowa, gdzie do chwili śmierci uważany był za gwaranta postawy artystycznej, której trwałą, niezmienną zasadą była uczciwość wobec samego siebie.

Już przed wojną zajmował się malarstwem i grafiką (stosował technikę linorytu, akwaforty z akwatintą). Jako grafika interesowała go tematyka rodzajowa, o czym informują "opisowe" tytuły prac (W KAWIARNI, 1933; PRASUJĄCA, z tego samego roku; MIŁOŚNICY PIENIĄDZA, 1934). Większość rycin utrzymana była w poetyce satyrycznej groteski, bliskiej twórczości Georga Grosza. Przed wojną Stern zresztą głównie poszukiwał własnej drogi, ulegając rozmaitym fascynacjom (przez pewien czas pozostawał m.in. pod urokiem sztuki Kandinsky'ego). Jednak po roku 1945 stopniowo, ale konsekwentnie, zarówno w obrazach olejnych artysty, jak w pracach wykonywanych techniką monotypii zachodziły zmiany. Janusz Bogucki pisał o ich charakterze, że tak u Sterna, jak u Jaremianki i Tadeusza Kantora, polegają "[...] na przesuwaniu się od form abstrakcyjnych ku organicznym, przy czym w treści uczuciowej obrazów radość pięknej konstrukcji ustępuje po części miejsca motywom grozy i cierpienia. W kompozycjach olejnych Stern pozostaje [jednak] stosunkowo najbardziej wierny problemom konstrukcyjnym".

Pod koniec lat 50. malarz odbył podróż do Włoch. Poznał tam sztukę Alberto Burriego, jednego z mistrzów "malarstwa materii". Zainteresował się strukturą obrazu, zaczął wprowadzać doń i malarsko traktować niemalarskie substancje. Te zainteresowania podzielili wkrótce inni członkowie GRUPY MŁODYCH PLASTYKÓW, m.in. Jadwiga Maziarska, która jednak zajmuje w tym nurcie osobną pozycję (swoje próby "fakturologiczne" rozpoczęła w połowie lat 50., niezależnie od analogicznych rozwiązań w sztuce zachodnioeuropejskiej).

w internecie

Biogram pochodzi z portalu www.culture.pl
Sam Stern najchętniej budował własne światy złożone z nieokreślonych kształtów kojarzących się ze światem organicznym. Wykorzystywał ich metaforyczną energię i łączył ze sobą w nierealistyczne całości. Płynące w tajemniczej przestrzeni na poły abstrakcyjne formy akcentowały surrealistyczny klimat przedstawień. Cecha ta charakteryzuje wiele prac artysty, bez względu na technikę ich wykonania. Podobną aurę roztaczają także kompozycje, w których szczególnie zostało podkreślone znaczenie samej faktury: bądź w sposób czysto malarski, bądź też przez zastosowanie techniki kolażu. Zwłaszcza ostatnie prace są oryginalnym osiągnięciem artysty. Chociaż stosował w nich konwencjonalne metody, napiętnował je silnie znakami osobistych, konkretnych doświadczeń. Do nich odnoszą się wykorzystywane w pracach substancje, "pozyskiwane" z otoczenia, na drodze życia: kawałki zwykłych szmat, naklejane na płaszczyznę obrazu, cząstki organiczne (głównie rybie ości i skóry, drobne kości), jak również - pojawiające się niczym stygmaty - świadectwa żydowskiej przynależności (w postaci fotografii z przeszłości czy tałesów). Nadają one dziełom wymiar eschatologiczny. U Sterna bowiem pozornie mechaniczny gest montowania na podłożu drobnych przedmiotów lub organicznych "resztek" ma znaczenie symboliczne. Wynika z doświadczeń wojennych i mającego w nich swoje źródło przekonania o nietrwałości życia i nieuchronności śmierci Umieszczane w zaszklonych kasetonach elementy nie są jednak bezosobowymi śladami minionego czasu, ale wręcz osobowymi - bo związanymi z konkretnym, indywidualnym doświadczeniem - świadkami. Pełnią rolę epitafiów i zarazem relikwiarzy. Szczątki zwierząt stają się tutaj także rodzajem pamiątek po człowieku. Ślady, które "rejestrował" Stern, stanowią wszakże pamiątki niejako w dwójnasób: są rzeczywistymi "dowodami na istnienie" konkretnego człowieka (rybie szczątki to pozostałości wędkarskich wypraw, które były pasją malarza; zob. np. FORMY ZABITE II, 1973), ale również symbolicznymi figuracjami cierpień narodu żydowskiego (Upokorzenie, 1984). Oba aspekty fenomenalnie łączy obraz TABLICA CZERWONA (1971), który Jan Trzupek przekonująco zinterpretował jako rodzaj macewy.

Tworząc swoje reliefy, kolaże, asamblaże, dbał zarazem Stern o to, aby ocalić formę. Jego "gablotki", niczym w muzealnym skarbcu, skrywają drogocenne drobiazgi. Barwa i światło, traktowane po malarsku, czynią z nich przedmioty artystyczne, ale zarazem nie pozbawiają rzeczywistościowego wymiaru i symbolicznych odniesień.

Bogate informacje o sztuce Sterna zawiera katalog wystawy retrospektywnej, która miała miejsce w Muzeum Narodowym w Krakowie w 1972 roku.

Małgorzata Kitowska-Łysiak
Instytut Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
Katedra Teorii Sztuki i Historii Doktryn Artystycznych
czerwiec 2002

Czy chcesz się wypowiedzieć na temat "Jonasz Stern " ?
Fabrykanci i przemysłowcy, twórcy biznesu
 - Majer Bersohn
 - Jan Bersohn
 - Mathias Bersohn
 - Jan Bogumił Bloch
 - Natan Glucksberg
 - Leopold Kronenberg
 - Samuel Orgelbrand
 - Maurycy Orgelbrand
 - Rafał Szeroszowski
 - Szmul Zbytkower
Ludzie nauki
 - Maurycy Allerhand
 - Zygmunt Bauman
 - Majer Bałaban
 - Aleksander Hertz
 - Ludwik Hirszfeld
 - Józef Mieses
 - Szymon Rundstein
 - Sara Szenirer
 - Rafał Taubenszlag
 - Rudolf Taubenszlag
Ludzie sztuki i kultury
 - Jankiel Jakub Adler
 - Szmuel Josef Agnon
 - Miriam Akavia
 - Szalom Asz
 - Aleksander Blonder
 - Menachem Goldberg - Borejsza
 - Roman Brandstaetter
 - Jan Brzechwa
 - Róża Etkin
 - Ida Fink
 - Aleksander Ford
 - Ignacy Friedman
 - Adam Furmański
 - Mordechaj Gebirtig
 - Abraham Goldfaden
 - Leopold Gottlieb
 - Henryk Grynberg
 - Icchak Kacenelson
 - Ester Rachel Kamińska
 - Ida Kamińska
 - Abraham Izaak Kamiński
 - Józef Kamiński
 - Mojżesz Kisling
 - Józef Koffler
 - Mela Muter
 - Abraham Neuman
 - Josef Opatoszu
 - Icchak Lejb Perec
 - Josef Perl
 - Jehoszua Perle
 - Bruno Schulz
 - Kalman Segal
 - Zusman Segałowicz
 - Isaac Baszewis Singer
 - Jonasz Stern
 - Anatol Stern
 - Julian Stryjkowski
 - Gela Szeksztajn-Lichtensztajn
 - Henryk Szeryng
 - Władysław Szpilman
 - Artur Szyk
 - Antoni Słonimski
 - Aleksander Tansman
 - Henryk Wars
 - Jakub Wilner
 - Jakub Witkin
 - Józef Wittlin
Między syjonizmem a asymilacją
 - Szymon Aszkenazy
 - Dawid ben Gurion
 - Henryk Rosmarin
 - Jerzy Borejsza
 - Jakub Trockenhaim
Rabini i cadykowie
 - Juda Liw Ben Bekalela
 - Chafec Chaim
 - Mojżesz Isserles
 - Aszer ben Jechiel
 - Icchak ben Meir Lewi
 - Elimelech z Leżajska
 - Mojżesz Majmonides
 - Dow Ber z Międzyrzecza
 - Mojżesz Nachmanides
 - Eliasz ben Salomon
 - Nachman ben Simcha
 - Baal Szem Tow
W czasach Nocy i Mgły
 - Wiktor Alter
 - Władysław Bartoszewski
 - Adam Czerniaków
 - Marek Edelman
 - Paweł Finder
 - Jakub Herman
 - Jan Karski
 - Janusz Korczak
 - Witold Pilecki
 - Emmanuel Ringelblum
 - Chaim Rumkowski
 - Jacek Różański
 - Józef Szajna

60. ROCZNICA OTWARCIA OBOZOWYCH BRAM

KALENDARIUM

ŚLADY I JUDAICA

ORGANIZACJE
    STOWARZYSZENIA
    FUNDACJE

LUDZIE, SYLWETKI,
    BIOGRAFIE

ŻYCIE ŻYDOWSKIE DZISIAJ

ZAGŁADA

KSIĄŻKI

SŁOWNIK

FORUM DYSKUSYJNE

ODNOŚNIKI

REDAKCJA

MAPA

Instytut Adama Mickiewicza, Wiejska 12a, 00-490 Warszawa
tel. (48-22) 44 76 100, fax. (48-22) 44 76 152; www.iam.pl