Roman Brandstaetter
Roman Brandstaetter (1906-87), poeta, pisarz, publicysta, dramatopisarz.
Urodził się w Tarnowie, w rodzinie spolonizowanej; wnuk rabina Mordechaja Dawida Brandstaedtera. Absolwent filozofii i polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, nauczyciel w warszawskim gimnazjum żydowskim.
Od 1927 publikował wiersze i rozprawy krytyczne na łamach „Chwili” i „Nowego Dziennika”. W 1928 wydał pierwszy cykl wierszy pt. „Jarzma”. Językiem jego twórczości był wyłącznie język polski, brał czynny udział w dyskusjach literackich, a także interesował się problematyką historyczną. W sposób szczególny interesował go problem asymilacji, który w polskich realiach nabierał dodatkowych znaczeń i wymiarów, np. w „Tragedii Juliana Klaczki” (1933) podjął wątek losu zasymilowanych Żydów w pozbawionym niepodległości polskim społeczeństwie. Prawdziwa burze polemik wywołało studium pt. „Legion żydowski Adama Mickiewicza” (1932), w którym przedstawił inicjatywę twórcy pol. romantyzmu jako prekursorską wobec programu syjonizmu, krytykował je m.in. T. Boy-Żeleński.
W 1933-35 Brandstaetter był kierownikiem działu literackiego syjonistycznego pisma polskojęzycznego „Opinia”, na którego łamach opublikował programowy artykuł „Sprawa poezji polsko-żydowskiej” (1933), który do dziś pozostaje jednym z ważniejszych tekstów w analizach historyucznoliterackich dotyczących tego zjawiska, bowiem zapoczątkował dyskusję na temat poetów żydowskich piszących w języku polskim, którzy, zdaniem Brandstaettera, „tchnęli [...] żydowskiego ducha narodowego w polskie słowo poetyckie”.
|
Brandstaetter opublikował następujące tomiki poetyckie: „Droga pod górę” (1931), „Węzły i miecze” (1932), „Królestwo trzeciej świątyni” (1933) oraz „Jerozolima światła i mroku” (1935). W okresie międzywojennym stały się one pretekstem dla napastliwych ataków antysemickich na ich autora. Reakcja poety był błyskotliwy esej, pt. „Zmowa eunuchów” (1936).
Po wybuchu II wojny światowej Brandstaetter przebywał w Wilnie, skąd w 1940 przez Moskwę, Baku, Iran przedostał się na Bliski Wschód, m.in. do Palestyny, gdzie pracował w Polskiej Agencji Telegraficznej. Był to dla niego czas niezwykły pod wieloma względami, wówczas zdecydował się przyjąć chrześcijaństwo, trzeba przy tym wyraźnie zaznaczyć, że nigdy nie odrzucił tradycji żydowskiej, co wielokrotnie podkreślał. Chrzest przyjął w czasie pobytu w Rzymie ( 1947-48).
W 1948 powrócił do Polski, związał się z Poznaniem. Po wojnie powstały następujące utwory: antologia poetycka „Słowo nad słowami” (1964); „Cztery poematy biblijne” (1972); tetralogia powieściowa „Jezus z Nazaretu” (1967-73). Jak sugerują same tytuły, dzieła te podejmują wątki biblijne, odczytywane w świetle indywidualnego doświadczenia łączącego w sobie dwie tradycje, czego wybitnym przykładem jest autobiograficzna opowieść „Krąg biblijny” (1975). Nie brak też nawiązań do tradycji chasydzkich przypowieści, np. „Inne kwiatki świętego Franciszka z Asyżu” (1976).
Brandstaetter był również autorem dramatów podejmujących wątki historyczne, m.in. „Powrót syna marnotrawnego”(1944) – dramat oparty na biografii Rembrandta, „Noce narodowe” (1946-48), „Znaki wolności” (1953), „Marchołt” (1954), „Teatr świętego Franciszka” (przed 1958). Od początku cieszyło się rozgłosem opowiadanie „Ja jestem Żyd z Wesela” (1972; 1981) będące swoistym literackim dialogiem z tekstem jednego z największych polskich narodowych dramatów autorstwa St. Wyspiańskiego „Wesele”. Opowiadanie Brandstaettera zostało zrealizowane w formie adaptacji radiowej, teatralnej i telewizyjnej. R. Brandstaetter tłumaczył z języka hebrajskiego (m.in. „Psałterz”, 1968), niemieckiego, angielskiego (dramaty Szekspira), francuskiego, holenderskiego i czeskiego.
(asw)
Czy chcesz się wypowiedzieć na temat "Roman Brandstaetter " ?
|
|