SERWIS INFORMACYJNY     

ORGANIZACJE STOWARZYSZENIA FUNDACJE


Żydowski Instytut Historyczny

Żydowski Instytut Historyczny - ŻIH placówka naukowa specjalizująca się w badaniach nad dziejami i kulturą Żydów w Polsce. Instytut nawiązuje do tradycji biblioteki utworzonej w 1881 r. przy Wielkiej Synagodze oraz do Biblioteki Judaistycznej i Instytutu Nauk Judaistycznych powołanych w 1936 roku.

Wybuch II wojny światowej spowodował ich zamknięcie. W listopadzie i grudniu 1939 r. Niemcy wywieźli zbiory biblioteczne. W okresie wojennym budynek znalazł się na terenie getta warszawskiego – mieściło się tu kilka organizacji żydowskich, m.in.: Żydowska Samopomoc Społeczna, organizowano imprezy kulturalne (spektakle teatralne, akademie literackie, koncerty). W budynku prowadzono też działalność konspiracyjną. W marcu 1942 r. budynek Biblioteki został wyłączony z getta i służył jako punkt etapowy dla deportowanych Żydów niemieckich przed wywiezieniem ich do obozu zagłady w Treblince. Po rozpoczęciu likwidacji getta warszawskiego – Niemcy przeznaczyli gmach na magazyn zrabowanych w getcie mebli.

29 VIII 1944 r. w Lublinie, powzięto decyzję o ukonstytuowaniu się Centralnego Komitetu Żydów Polskich. Komitet ten powołał do istnienia 28 XII 1944 r. organizację pod nazwą Centralna Żydowska Komisja Historyczna, która posiadała swe oddziały w wielu miastach Polski.
Na wieść o odbudowaniu gmachu przedwojennej warszawskiej Głównej Biblioteki Judaistycznej i Instytutu Nauk Judaistycznych Prezydium Centralnego Komitetu Żydów w Polsce na posiedzeniu w dniu 3 V 1947 r. podjęło uchwałę o przeniesieniu Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej wraz z jej wszystkimi oddziałami do Warszawy oraz o przekształceniu jej w Żydowski Instytut Historyczny „ze stałą siedzibą we własnym gmachu przy ul. Tłomackie 5 w Warszawie”.

Instytut funkcjonował na zasadzie stowarzyszenia naukowego. W 1993 roku postanowiono wyodrębnić formę instytutu naukowo-badawczego ( zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dn. 18 kwietnia 1994r.). Stowarzyszenie ŻIH pozostaje właścicielem i głównym dysponentem budynku i zbiorów, a ŻIH Instytut Naukowo-Badawczy zarządza nimi, prowadzi prace konserwacyjne, inwentaryzacyjne i edukacyjne.

Struktura organizacyjna: Archiwum, Biblioteka, Muzeum, Dział dokumentacji zabytków żydowskich, Dział naukowy, Sekcja odznaczeń „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, Sekcja dokumentacji ofiar Holokaustu, Sekcja badań genealogicznych, Pracownia konserwacji dokumentów papierowych i pracownia mikrofilmowa.

W 1947 rozpoczęto wydawanie periodyku w jęz. jidish Bleter far Geszichte (Zeszyty Historyczne), a w 1949 polskojęzycznego „ Biuletynu Informacyjnego ŻIH” (od 1951 Biuletyn ŻIH), ukazującego się do dziś, od 2000 r. jako „Kwartalnik Historii Żydów”.

Pracownikami ŻIH było wielu cenionych historyków, m. in. J. Kermisz, R. Geber, A. Eisenbach i Sz. Trunk. Stalinizacja kraju, której efektem było rozwiązanie większości żydowskich instytucji, spowodowała wyjazd wielu uczonych do Izraela. Kolejną falę emigracyjną wśród pracowników ŻIH wywołała antysyjonistyczna kampania w 1967-68. Wówczas władze partyjne usiłowały doprowadzić do likwidacji Instytutu.

W latach 70-80. ŻIH próbował zaktywizować swoją działalność, nawiązując bliską współpracę z innymi instytucjami naukowymi, zwł. z Instytutem Historii PAN. Bardziej różnorodna stała się tematyka podejmowanych badań, które wcześniej koncentrowały na problematyce Zagłady. Obecnie ŻIH tworzą: dział naukowy, archiwum, biblioteka, muzeum i dział dokumentacji zabytków.
Dział naukowy zajmuje się badaniem dziejów i kultury Żydów polskich pod kierownictwem dr. Jurgena Hensela. Początkowo wysiłek badawczy koncentrował się głównie na okresie II wojny światowej. Badania rozpoczęto od publikacji materiałów źródłowych (regularne publikacje w „Biuletynie ŻIH” oraz w „Bleter far Geszichte”, a także pozycje zwarte jak pisma z getta E. Ringelbluma, dziennik getta łódzkiego, kilka tomów i dokumentów o powstaniu w getcie warszawskim, pamiętniki, wspomnienia, almanachy utworów literackich powstałych w gettach i obozach, album zdjęć obrazujących martyrologię i walkę Żydów w Polsce). Te publikacje stały się podstawa podjęcia opracowań monograficznych. Szczególnym zagadnieniem podjętym przez pracowników ŻIH było zagadnienie żydowskiego ruchu oporu (współpraca z polskim podziemiem, ratowanie Żydów przez Polaków). W latach 1949-1963 ŻIH zorganizował kilka sesji i konferencji naukowych na temat m.in. roli Judenratów, genezie powstania warszawskiego, dziejom żydowskiego ruchu oporu, źródłom hebrajskim do historii Słowiańszczyzny w średniowieczu. Następnie badania objęły historię Żydów polskich, ich udział w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym kraju w dwudziestoleciu międzywojennym, a także epokach wcześniejszych.

Archiwum, liczące ok. 600 m. akt usystematyzowano w trzech działach: I - akta dawnych Gmin Żydowskich (1672-1939), II - akta z okresu II wojny światowej (1939-1945), III - akta Centralnego Komitetu Żydów Polskich i jego 18 wydziałów oraz spuścizny po pracownikach ŻIH. Archiwum posiada w swych zbiorach m. in. także prace absolwentów seminariów rabinackich i szkół wyższych dotyczące historii, religioznawstwa i filozofii: dokumentację takich organizacji, jak Joint, ORT. Najcenniejszą i najobszerniejszą część (60%) stanowią dokumenty dotyczące II wojny światowej, m. in. archiwum getta warszawskiego (tzw. Archiwum Ringelbluma); pamiętniki pisane w gettach, obozach pracy i obozach zagłady; akta Judenratów wielu miast; prasa konspiracyjna; relacje osób, które przeżyły Zagładę.

Biblioteka posiada ok. 70 tys. woluminów, z czego połowę stanowią książki w językach jid. i hebr.; czasopisma, gł. w hebr. i jid., w tym wiele pochodzących z XIX wieku. Zgromadziła także ponad tysiąc rękopisów (najstarszy z IX/X w.) i blisko 2,5 tys. starodruków. Jest jedną z największych w Europie i jedyną w Polsce naukową biblioteką judaistyczną. Historia biblioteki sięga 1860 r. , kiedy dr Ludwik Natanson zgłosił wniosek założenia przy synagodze biblioteki dzieł religijnych. Biblioteką kieruje Urszula Grygier.

Muzeum ŻIH posiada największy w Polsce zbiór judaików - przedmiotów sztuki związanych z wykonywaniem kultu (tkaniny, srebra) oraz reprezentatywną kolekcję malarstwa i rzeźby, m. in. takich artystów jak: M. Gottlieb, A. Markowicz, M. Trębacz, E. Kanarek, R. Kramsztyk, H. Kuna, A. Szapocznikow, a także przedmioty pochodzące z gett i obozów zagłady. Muzeum prowadzi działalność wystawienniczą, wydawniczą, a także edukacyjną dla młodzieży szkół średnich oraz studentów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Muzeum kieruje Magdalena Sieramska
W dziale dokumentacji zgromadzono ok. 40 tys. zdjęć dotyczących życia Żydów pol. XIX i XX wieku, okresu zagłady, obecnego stanu zachowania ocalonych obiektów sakralnych, a także miejsc upamiętniających tragiczne losy ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej. Dział prowadzi Jan Jagielski.

Od 1993 ŻIH podlega Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jego działalność jest finansowana przez budżet państwa oraz dotacje uzyskiwane od fundacji amerykańskich, niemieckich i polskich oraz dotacje prywatne. Współpracuje z licznymi placówkami w kraju i zagranicą, m.in. z Instytutem Goethego, Niemieckim Instytutem Historycznym, Centralnym Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli, Instytutem Pamięci Narodowej, Instytutem Simona Dubnova z Lipska (Niemcy), Florida Atlantic University (USA). Dyrektorem ŻIH IN-B jest prof. Feliks Tych, wicedyrektorami: dr Eleonora Bergman, dr Józef Chajn.

ŻIH IN-B prowadzi specjalne lekcje i konferencje dla uczniów i studentów (kontakt - secretary@jewishinstitute.org.pl - dział muzeum), a także od 2000 r. projekt „Wszechnica Wiedzy o Żydach Polskich”, w ramach którego odbywają się raz w miesiącu (od września do czerwca) otwarte wykłady popularnonaukowe na temat dziejów i kultury Żydów polskich.
(asw)

Żydowski Instytut Historyczny - Instytut Naukowo Badawczy,
ul. Tłomackie 3/5
00-090 Warszawa ;
tel.: 0048 22 827 92 21,
fax 0048 22 827 83 72
e-mail: secretary@jewishinstitute.org.pl
web site:
www.jewishinstitute.org.pl

Zapraszamy do dyskusji na temat "Żydowski Instytut Historyczny"

Beit Warszawa

Brama Grodzka - Teatr NN

Centrum Badań nad Zagładą Żydów (PAN)

Centrum im. M. Anielewicza

Centrum Żydowskie w Oświęcimiu

Clil - żydowski chór

Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie

Forum Zydów Polskich

Fundacja Judaica - Centrum Kultury Żydowskiej

Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense

Fundacja im. Prof. Mojżesza Schorra

Galicja Muzeum

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie

Hatikvah

Muzeum Historii Żydów Polskich

PAJA

Polska Rada Chrześcijan i Żydów

Polska Unia Studentów Żydowskich

Wirydarz

Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP

Żydowski Instytut Historyczny

GMINA ŻYDOWSKA NA WYBRZEŻU

KALENDARIUM

ŚLADY I JUDAICA

ORGANIZACJE
    STOWARZYSZENIA
    FUNDACJE

LUDZIE, SYLWETKI,
    BIOGRAFIE

ŻYCIE ŻYDOWSKIE DZISIAJ

ZAGŁADA

KSIĄŻKI

SŁOWNIK

FORUM DYSKUSYJNE

ODNOŚNIKI

REDAKCJA

MAPA

Instytut Adama Mickiewicza, Wiejska 12a, 00-490 Warszawa
tel. (48-22) 44 76 100, fax. (48-22) 44 76 152; www.iam.pl