SERWIS INFORMACYJNY     

SŁOWNIK

Asymilacja

asymilacja, ruch społeczny i prąd kulturowy, który w XIX w. wyłonił się wśród zwolenników niemieckiej ’ haskali. Postulował pełną emancypację Żydów, otwarcie kultury żyd. na wpływy zewnętrzne, uczestnictwo w życiu społ. i kulturze europejskiej oraz reformę judaizmu. Przyczynił się do rozwoju biblistyki, studiów nad starożytnym Izraelem, nowoczesnej myśli teologicznej judaizmu. Poprzez tłumaczenia i naukowe opracowania przybliżył wielowiekowy dorobek Żydów kulturze europejskiej.

Na ziemiach pol. a. zaczęła zdobywać zwolenników w 1. poł. XIX w. W zaborze ros. grupa młodych asymilatorów wstąpiła na scenę polit. w 1858, protestując przeciwko obraźliwym wobec nich określeniom zawartym w recenzji teatralnej zamieszczonej w “Gazecie Warszawskiej” przez A. Lesznowskiego. Zatarg ten wywołał reperkusje polit., bowiem próbowały go wykorzystać władze carskie. Zwolennicy a. przygotowali program nowoczesnego nauczania dzieci żyd. Zorganizowali w Warszawie szkółkę elementarną dla dzieci żyd. (1817), a także ’ Szkołę Rabinów. Prowadzili ożywioną działalność na rzecz równouprawnienia Żydów, wydawali, również podczas powstania styczniowego, polskojęzyczne pismo “Jutrzenka” (1861–63).

Ruch a. współtworzyło kilka nurtów. Asymilacja umiarkowana, kontynuująca tradycje haskali, kładła nacisk na integrację, otwarcie na wpływy nowoczesnej kultury europejskiej, reformę tradycyjnych instytucji żyd. (samorząd, szkolnictwo, obyczajowość). Przeciwna była reformie religii, postulując jednak przewartościowanie niektórych aspektów religijności. Propagowała język hebr., traktując go jako narzędzie upowszechniania swoich idei. Jej zwolennicy skupieni byli wokół tygodnika (od 1886 – dziennika) ’ “Ha-cfira”, wydawanego przez Ch.Z. Słonimskiego. Polacy wyznania mojżeszowego, największe w Królestwie Polskim ugrupowanie asymilatorów, byli zwolennikami akulturacji i asymilacji nar., pojmując je jako stopniowe zarzucanie języka i obyczajów żyd. oraz przejmowanie mowy i kultury pol. Postulowali stopniową laicyzację i polonizację szkolnictwa żyd. Dążyli do zreformowania tradycyjnego samorządu, czego dokonali w Warszawie, obejmując kluczowe stanowiska w dozorze bóżniczym (1841).
Porzucanie judaizmu było przez to środowisko potępiane. Próbowali stworzyć program reformy kultu, przejmując koncepcje niem. judaizmu reformowanego, z językiem pol. jako językiem kazań. Wypracowali nowy model religijności. Wyznając zasadę “być Żydem w domu, a człowiekiem na ulicy”, potępiali wszelką rel. ostentację i postawy pietystyczne, obecne zwł. w chasydyzmie. Środowisko to skupione było wokół polskojęzycznego tygodnika ’ “Izraelita” (1866–1915), wydawanego przez S.C. Peltyna. Polacy wyznania mojżeszowego, współpracując z pozytywistami, przyczynili się do upowszechnienia liberalizmu, odgrywali też istotną rolę polit., reprezentując wyznawców judaizmu wobec władz i społeczeństwa pol.

W zaborze austr. odpowiednikiem tego ugrupowania było środowisko skupione wokół stowarzyszenia Agudas Achim – Przymierze Braci, założonego przez W. Feldmana, który redagował we Lwowie tygodnik “Ojczyzna” (1881–92). Mimo konkurencji prądów germanizacyjnych, pod koniec XIX w. w większych miastach Galicji (Kraków, Lwów, Rzeszów) powstawały skupiska spolonizowanej inteligencji żyd. Asymilacja radykalna, nazywana czasem amalgamacją, postulowała całkowite zarzucenie kultury i obyczajowości żyd., wtopienie się w społeczeństwo większościowe, aż do zmiany wyznania. Była przeciwna wszelkim reformom żyd. instytucji, uważając je za zbędne opóźnianie a., której celem miało być korzystanie z kult. instytucji pol. i zanik kultury żyd. Zwolennicy tej koncepcji często byli ateistami, tworzyli inteligenckie środowiska wolnomyślicieli. Wybór takiej opcji uważali za sprawę prywatną, toteż nie stworzyli ugrupowania ani własnego organu prasowego.

Na ziemiach pol. na Żydów oddziaływały trzy kultury: pol., niem. i ros. Proces germanizacji przeważał w Wielkopolsce i na Śląsku. Towarzyszyły mu germanizacyjne naciski administracyjne i zmniejszenie się populacji żyd. w wyniku migracji do większych miast w Prusach. W Galicji germanizacja współzawodniczyła z silną presją polskości, która w XX w. zaczęła przeważać. W Królestwie Polskim, mimo nacisków rusyfikacyjnych, opcja propolska była dla asymilatorów najatrakcyjniejsza. Proces rusyfikacji odnosił sukcesy na terenach wcielonych do imperium, choć i tam działały grupy spolonizowanych Żydów (Wilno, Grodno). Ideologiczną stolicą prorosyjskiej a. była Odessa, ale jej sukcesy zahamowała antyżydowska polityka caratu. W XX w. sporadycznie występowało zjawisko rutenizacji Żydów, tzn. a. do kultury ukraińskiej, nie towarzyszyła jej żadna ideologia.

w internecie

Tekst zamieszczony obok pochodzi z książki
"Historia i kultura Żydów polskich. Słownik",
autorstwa Aliny Całej, Hanny Węgrzynek i Gabrieli Zalewskiej,
wydanej przez WSiP
A. przebiegała równolegle z procesem formowania się inteligencji. Wielu zasymilowanych Żydów zasiliło jej szeregi, wnosząc istotny wkład do nauki i kultury pol. Na jej gruncie rozwijały się wszystkie najważniejsze opcje polit., kulturowe i nar. stworzone przez Żydów na przełomie XIX i XX w. Idee a. nie znalazły silnego oddźwięku na prowincji.

Do II wojny światowej pozostawała ona pod wpływem żyd. ortodoksji i tradycyjnego stylu życia, któremu stawić czoło próbowały dopiero nar. lub lewicowe kierunki polit. W okresie międzywojennym działały dwie partie asymilatorskie o charakterze liberalnym: Asymilatorów (prezes S. Dickstein) i Neo–Asymilatorów (założona w 1915, prezes L. Berenson), a także powstałe w 1919 Zjednoczenie Polaków Wyznania Mojżeszowego Wszystkich Ziem Polskich.

Proces akulturacji Żydów przybrał masowe rozmiary, jednak ideologia a. przegrała w konfrontacji z nurtami narodowożydowskimi. Formowało się nowe zjawisko – nar. kultury żyd., tworzonej w języku pol. Środowisko zasymilowanych językowo Żydów często skłaniało się w stronę syjonizmu albo pol. lub żyd. lewicy. A.C.

Czy chcesz się wypowiedzieć na temat "Asymilacja" ?

zobacz także

GMINA ŻYDOWSKA NA WYBRZEŻU

KALENDARIUM

ŚLADY I JUDAICA

ORGANIZACJE
    STOWARZYSZENIA
    FUNDACJE

LUDZIE, SYLWETKI,
    BIOGRAFIE

ŻYCIE ŻYDOWSKIE DZISIAJ

ZAGŁADA

KSIĄŻKI

SŁOWNIK

FORUM DYSKUSYJNE

ODNOŚNIKI

REDAKCJA

MAPA

Instytut Adama Mickiewicza, Wiejska 12a, 00-490 Warszawa
tel. (48-22) 44 76 100, fax. (48-22) 44 76 152; www.iam.pl