Aleksander Blonder
Aleksander (Sasza, Szaje, Andre) Blonder (Blondel). Malarz awangardowy czynny w Paryżu. Urodzony w 1909 w Czortkowie na Podolu, zmarł w 1949 w Paryżu.
W latach 1931-1932 studiował architekturę w École Nationale Supérieure des Beaux-Arts w Paryżu. Równolegle kształcił się w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w malarskich pracowniach Teodora Axentowicza, Władysława Jarockiego i Fryderyka Pautscha; naukę ukończył w 1934 roku. W Krakowie związał się z ugrupowaniami o lewicowym profilu politycznym - Komunistycznym Związkiem Młodzieży Polskiej i Związkiem Młodzieży Socjalistycznej "Życie". Należał do grona twórców artystycznej grupy ŻYWI. W 1933 został współzałożycielem awangardowej GRUPY KRAKOWSKIEJ opowiadającej się za rewolucyjnym, lewicowym programem społecznym; wraz z członkami tego ugrupowania eksponował swe prace w latach 1933-1937. W 1935 zajmował się reżyserią i projektowaniem oprawy scenograficznej dla dziecięcego teatru Żydowskiej Szkoły Powszechnej w Bielsku. W 1937 został usunięty za działalność polityczną z szeregów Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków. W tymże roku wyjechał jako stypendysta do Paryża. Okres II wojny światowej spędził we Francji angażując się w działalność ruchu oporu. Od 1942 występował pod przybranym nazwiskiem André Blondel. W 1943 objął posadę profesora w liceum w Carcassonne. W 1945 osiadł w Paryżu, skąd często wyjeżdżał na południe Francji do Sète. Był członkiem ugrupowania Artistes Méridionaux w Tuluzie.
Blonder eksponował swe prace w warszawskim Instytucie Propagandy Sztuki w latach 1936-1937. Pierwsza indywidualna wystawa artysty odbyła się w Salonie Henryka Koterby w Warszawie w 1937 r. Kolejne prezentacje jego sztuki miały miejsce w Tuluzie (1946), Paryżu (1949) i Perpignan (1949). Retrospektywne pokazy odbyły się w Muzeum Narodowym w Krakowie (1970), Narbonne (1959), Sete ((1959) i Carcassonne (1980).
Na młodzieńczą twórczość Blondera oddziałała sztuka École de Paris, przede wszystkim dzieła Chaima Soutine'a, Marca Chagalla i Amadeo Modiglianiego. Artysta malował utrwalone w pamięci motywy bożnicy w rodzinnym Czortkowie oraz widoki Kościoła Mariackiego i Plant w Krakowie zainspirowane ekspresyjnymi obrazami Stanisława Wyspiańskiego. Z lat 1932-1934 pochodzi szereg obrazów abstrakcyjnych (PION, POZIOM I UKOS W UKŁADZIE PŁASZCZYZNY, ŻÓŁTY TRÓJKĄT NA PŁASZCZYŹNIE), w których znajduje odzwierciedlenie stosowane przez Władysława Strzemińskiego fakturalne zróżnicowanie geometrycznych pól.
|
W kompozycjach zbliżonych do abstrakcji aluzyjnej gęsta sieć przenikających się, drobnych form sugerujących ludzkie sylwetki, wypełnia cały kadr obrazu. Przestrzeń traktowana jest tu w sposób nieciągły; addytywne spiętrzenie planów kompozycyjnych przywołuje na myśl zarówno reguły sztuki prymitywnej jak i estetyczną teorię "strefizmu" Leona Chwistka (KOMPOZYCJA. W KAMIENIOŁOMACH). W 1932 Blonder wziął udział w wystawie awangardowej sztuki grupy Plastyków Nowoczesnych urządzonej w IPS. W powstałym w 1933 monumentalnym obrazie WIĘZIENIE czytelne są reminiscencje relegowania z ASP - na mocy decyzji rektora Pautscha - grupy lewicujących studentów; ekspresyjność ujęcia pogłębia tu mroczna gama kolorystyczna. W tym samym czasie Blonder malował syntetyczne pejzaże.
W 1934 istotną rolę w jego twórczości zaczęła odgrywać technika akwarelowa i gwasz. Artysta zintensyfikował kolorystyczne walory swych prac (KOMPOZYCJA Z LAMPĄ NAFTOWĄ, 1935-1937). Stosował, zwłaszcza w studiach portretowych, barwy nasycone - głębokie czerwienie, mocne błękity i ciemne zielenie. Postacie ujmował lapidarnie kilkoma pociągnięciami pędzla, martwym naturom nadawał świetlistość. Kontynuował też poszukiwania w zakresie abstrakcji zbliżając się do rygorów abstrakcji geometrycznej. W 1937 zachwycił się w Paryżu malarstwem Pierre'a Bonnarda. Od 1945 często przebywał na południu Francji w Sète, Narbonne, Perpignan i Montpellier, gdzie malował świetliste, rozjaśnione pejzaże; poprzez spłaszczenie przestrzeni obrazowej, syntetyzację i geometryzację form oraz arbitralny dobór barw nadawał krajobrazom umowny charakter. Reprezentatywne dla tego okresu są też martwe natury ujęte schematycznie, dające pretekst dla kolorystycznych eksperymentów. Gama barw intensywnych, niekiedy ostrych i kontrastowo zestawionych pogłębia ekspresyjne walory szkicowo malowanych portretów (HELENKA Z LALKĄ, 1948-1949), które odsyłają do sztuki francuskich fowistów. Ujawnia się tu ponownie oddziaływanie twórczości Soutine'a, a także artystyczne powinowactwo z malarstwem André Dunoyer de Segonzaca. Blonder zajmował się ponadto ilustratorstwem (ilustracje do poematu Doëtte Angliviel "Le Cheval fou", Narbonne 1947).
Irena Kossowska
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
luty 2003
Czy chcesz się wypowiedzieć na temat "Aleksander Blonder " ?
|
|